منو
 کاربر Online
879 کاربر online

اهمیت و فایده تعریف

چاپ
جامعه و علوم اجتماعی > فلسفه > منطق

اهمیت تعریف صحیح و دقیق در هر علم و رشته ای، خصوصا در فلسفه روشن و بدیهی است.
علم ریاضیات و نیز هندسه با یک سلسله تعاریف آغاز می شوند. در علوم تجربی نیز تعریف اهمیت شایانی دارد.( مثلا تعریف فلز یا شبه فلز یا اسید و یا گیاه و ... .)

و نیز در علم اخلاق، تعریف صحیح امور اخلاقی مانند وجدان، فضیلت، سعادت و نیز هر یک از فضائل و رذائل آدمی ضروری است؛ چرا که مثلا ممکن است حسد و غبطه، با هم مشتبه شوند؛ حال آن که حسد از جمله رذائل اخلاقی و غبطه از جمله فضائل است و یا قناعت که ممکن است با تنبلی و تن پروری و راحت طلبی یکی انگاشته شود.

بنابراین، تنها با تعریف دقیق است که وجه امتیاز امور مختلف از یکدیگر آشکار می شود و حدود و قلمرو اصلی اشیا و امور، معلوم می گردد.
چه بسا دو تن بر سر امری نزاع می ورزند و مدت ها به مجادله می پردازند؛ در صورتی که شاید آن امر را به دو معنی مختلف به کار برند. اما اگر نخست آن را تعریف کنند و مقصود خود را از آن امر بیان نمایند و معلوم کنند که آن کلمه را به چه معنی به کار می برند، شاید اساسا اختلافی بر جای نماند.
در واقع، نزاع ها و کشمکش های فراوانی در مسائل علمی و غیر علمی، حتی در امور سیاسی روی می دهد که منشا آن، ابهام و اجمال مفاهیم الفاظی است که بکار می رود.

اساسا وقتی که طرفین گفت و گو درباره یک مسئله، بر محدوده معنای یک لفظ محوری و مرزها و حدود آن اتفاق نظر نداشته باشند، معانی به درستی منتقل نمی شوند و به همین خاطر، هر یک از طرفین ماجرا در اثر سهل انگاری و ضعف اندیشه، به همان تصور مبهم و مشوشی که در ذهن خود دارد، قناعت ورزیده و پایه های تفکر خود را بر چنین تصوراتی بنا می سازد.

همچنین اهمیت تعریف در علومی مانند روانشناسی(مانند تعریف دقیق میل، عاطفه، هوش، نبوغ، شخصیت و ...) و نیز در علوم اصطلاحی مانند معانی و بیان و یا دستور زبان و دیگر علوم بر همگان مبرهن است.

خلاصه اینکه هر علم قبل از هر چیزی در پی آن است تا تصوری روشن و مشخص و تا سر حد امکان، جامع و کامل از اشیا و امور مربوط به خود به دست دهد و گرد ابهام را از آن ها بزداید.
و چون ترکیب و پیچیدگی تصورات، بزرگترین مانع برای روشنی و امتیاز آن ها و بنابراین، پیشرفت علمی است، چاره جز این نیست که دانشمندان هر علم، به تحلیل تصورات و مفاهیم به کار رفته در علم خود بپردازند؛ یعنی مفاهیم بنیادینی را که تشکیل دهنده و مقوم آن علم هستند، باز نموده و به عبارت دیگر آن ها را تعریف کنند.

به طور خلاصه برای آن که انسان در تفکرات خود و نتایجی که می گیرد، به خطا نیفتد و دیگران را هم به اشتباه نیندازد(یعنی هدف اصلی منطق)، باید تک تک واژه های مورد نظرش را به روشنی و آسانی تعریف کرده و شرح دهد و معنایی را که در ذهن دارد، در ظرفی مناسب یعنی در لفظی بریزد که آن معنا را به خوبی برساند.

بر این اساس، باید اقسام تعریف، شروط تعریف و اصول و قواعد آن را به خوبی بشناسد تا بتواند اولا:
در ذهن خود تصویر اشیا و معنای مفاهیم را به خوبی و درستی تصور و تحلیل کند. و ثانیا:
آن ها را به نحو درست، به دیگران منتقل کند.

بنا بر دلایلی که ذکر شد، تعریف دقیق از دیر باز مورد توجه و اعتنای فلاسفه بوده است؛ چرا که:
فلسفه در جستجوی حقیقت است و یکی از شرایط رسیدن به حقیقت، تعریف درست از هر چیز است تا نتایج درست گرفته شود.

چنانچه سقراط و افلاطون و ارسطو، توجه و اهتمامی خاص به مبحث تعریفات داشتند و مکالمات سقراطی در آثار افلاطون، گواه خوبی بر این مطلب است. حتی در فلسفه اسلامی، بعضی از بزرگان، تعاریف و حدود دقیق را جمع آوری کردند که از آن جمله می توان رساله الحدود ابن سینا و تعریفات میر سید شریف جرجانی را نام برد.

اما کسی که برای اولین بار، اصول و قواعد مخصوص تعریف را وضع کرد و به تفصیل از آن سخن گفت و اقسام مختلف معرِّف و شرایط حد صحیح را با موشکافی و نکته سنجی دقیق باز کرد، ارسطو (مدون علم منطق)است.

پس از ارسطو، در تمام کتب منطقی، بحثی مستقل به بیان تعریف و اقسام و شرایط آن اختصاص یافت و چنانچه گذشت، در برخی از کتب منطقی مسلمین( مانند الهیات شفا و اساس الاقتباس) مفصلا به این بحث پرداخته شد.

در ادامه این مبحث، نگاه کنید به:

منابع


  • منطق مظفر، جلد1، صفحه 163 و 162
  • کلیات منطق صوری، صفحه 159 و 158
  • آشنایی با علوم اسلامی، جلد1


تعداد بازدید ها: 30728


ارسال توضیح جدید
الزامی
big grin confused جالب cry eek evil فریاد اخم خبر lol عصبانی mr green خنثی سوال razz redface rolleyes غمگین smile surprised twisted چشمک arrow



از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..