عوامل شورش مردم علیه عثمان
عوامل شورش علیه
عثمان را می‌توان در سه محور کلی دسته‌بندی نمود:
- رواج بدعت‌ها در حکومت عثمان و تغییر سنت‌های نبوی.
- واگذای اداره شهرها به افرادی از خاندان بنی امیه با پیشینه‌ای سیاه که زمینه‌ساز موروثی شدن خلافت اسلامی شد.
- بذل و بخشش گسترده به افراد خاندان اموی.
مجموع این عوامل سبب شد که عثمان پس از 49 روز محاصره، در روز جمعه 18
ذی حجه سال 35 هجری کشته شد. پس از
قتل عثمان مردم به خانه
علی علیه السلام هجوم بردند و بر بیعت با او اصرار کردند.
امام علی علیه السلام در مسجد فرمود به خلافت نیازی ندارد و با کراهت آن را پذیرفته است. همه
انصار جز چند نفر با او بیعت کردند، و از غیر انصار نیز فقط عده‌ای که از جیره‌خوران سفره‌ی عثمان بودند تن به بیعت ندادند. زمانی که امام علی علیه السلام خلافت را به عهده گرفت، مشکلات بی‌شمار اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بر جامعه حاکم بود؛
برخی از آین مشکلات، ناشی از عدم رعایت عدالت اقتصادی و انحراف‌های دینی در زمان خلفای قبلی بود، و برخی ناشی از تبعیض نژادی در دوران گذشته. امام علیه السلام نیز با برنامه‌ای الهی و حساب‌شده نسبت به حل مشکلات و اصلاح جامعه اقدام کردند.
اقدامات امام علی در دوران تصدی حکومت
- عزل زمامداران و استانداران ناشایست.
- تقسیم عادلانه بیت المال.
- باز گرداندن اموال اختلاس شده به بیت المال.
- برابری و آزادی بیان و اندیشه و انتقاد.
- نظارت دقیق و همه جانبه و سختگیری در کار فرمانداران و استانداران.
- صراحت و قاطعیت در تبیین حق و دفاع از آن. بدیهی بود که این اقدامات اصلاحی و ریشه‌ای، نتیجه‌ای جز مخالفت های جدی و گسترده نداشت و حکومت بی نظیر علوی در مدت کوتاهی شاهد جنگ های متعدد و کار شکنی های مختلف بود و به شهادت مظلومانه امامی ختم شد که جز به سعادت مردم و اجرای دستورات دین و ساختن یک جامعه صالح نمی‌اندیشید.
منابع:
- شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج 1
