منو
 کاربر Online
933 کاربر online

آل برهان

تازه کردن چاپ
جامعه و علوم اجتماعی > تاریخ > دوره های تاریخی
جامعه و علوم اجتماعی > تاریخ > تاریخ اسلام
(cached)



آل برهان

(بنی‏مازه)
«638 536 ق/ 1240 1142م»

آل برهان، یا بنی مازه، خاندانی روحانی و سیاسی در ماوراءالنهر و بخارا در سده 6 و 7 ق/ 12 و 13 م بودند. از این رو اینان را (آل برهان) خوانده‏اند که نزدیک به همه پیشوایانشان عنوان (برهان الدین) یا (برهان والدین ) داشته‏اند. شهرت ( بنی مازه ) نیز از نیای بزرگ ایشان، عمربن مازه گرفته‏اند. بزرگان این خاندان نسل اندر نسل، ریاست دینی منطقه را بر عهده داشتند و هم به علت ثروت و مکنت فراوان، از ریاست دنیوی نیز برخوردار بودند. آل برهان از مرو برخاسته بودند، ولی از نژاد عربهای مهاجر بودند و نسب خود را به خلیفه دوم عمربن الخطاب می‏رساندند.

چنین می‏نماید که نهاد دیانت اسلام و سازمان دینی مسلمانان در ماوراءالنهر و شهرهای ترکستان دست کم در دوران قراختائیان و جانشینان آنها، از اهمیت اجتماعی و سیاسی ویژه و از بنیاد مستحکم‏تری در برابر قدرت‏های غیر دینی آن روزگار، برخوردار بوده است. شخصیت‏های شناخته شده آل برهان، امامت مسلمانان حنفی مذهب ماوراءالنهر را که در آن سامان اکثریت و قدرت قابل توجهی بودند، با امارت سیاسی بخارا را توأما" داشتند و بدین لحاظ بود که اینان را با عنوان ( امام ) و گاه ( سلطان ) یاد کرده‏اند. ولی عنوان (صدر) بر دیگر عناوین ایشان غلبه داشت. گاه نیز در بخارا به عناوینی چون ( صدر جهان ) و ( صدر شریعت ) ملقب شده‏اند. معمولا" این گونه خاندان‏ها از املاک وسیع و پر درآمد و نفوذ اجتماعی بسیار برخوردار می‏بودند و از این رو، می‏توانستند و خارج از حوزه اقتدار دینی، نیز اعمال قدرت کنند و کمابیش همچون حاکمان مستقل شهرها رفتار نمایند و با قوای غیر مذهبی ترکان هم کشمکش داشته باشند.

صدارت آل برهان در بخارا

آل برهان به دنبال ارتباط در چند خاندان همچون صفاری و اسماعیلی در بخارا، به صدارت رسیدند. بنیادگذار این خاندان، عبدالعزیز عمر بن مازه است. نویسندگان، به همه افراد برهان، جز عبدالعزیز اول، عنوان شهید داده‏اند. دلیل این اطلاق ظاهرا" این است که برجسته‏ترین شخصیت آل برهان؛ حسام‏الدین عمر و شمار بسیاری از افراد آن به دست قراختاییان و قراخانان کشته شدند. گرچه اطلاعاتی از برهانیان حنفی بخارا در گزارش‏های تاریخی و ادبی آمده است. اما نمی‏توان چهره روشنی از همه اعضای آن به دست داد یا سلسله قابل اعتمادی برای ایشان تهیه کرد.

چهره‏های آل برهان که کمابیش شناخته شده‏اند به شرح زیر است:

امام عبدالعزیز بن عمر بن مازه بخاری
عمر بن عبدالعزیز (برهان) 536 قمری / 1142میلادی
تاج الدین والاسلام احمد بن عبدالعزیز 536 قمری / 1142میلادی
شمس الدین محمدبن عمر 559 قمری / 1164میلادی
عبدالعزیز بن عمر 574 قمری/ 1178میلادی
سیف الدین محمد بن عبدالعزیز 617 قمری/ 1201میلادی
برهان الدین محمود بن احمد 570 قمری / 1174میلادی
صدر جهان محمد بن احمد 616 قمری/ 1219میلادی
عمر بن مسعود 609 قمری / 1212 میلادی
نظام الدین محمد بن عمر 638 قمری / 1240میلادی

آل برهان علاوه بر نقش علمی و سیاسی در ماوراءالنهر و بخارا، نقش ادبی و ادب پروری نیز داشتند. بیشتر عالمان این خاندان، افزون بر تخصص‏های ویژه در علوم دینی و مذهبی، در ادبیات و به ویژه در ادبیات فارسی دست داشتند و عده‏ای از آنان به زبان پارسی شعر می‏سرودند. در دوران فرمانروایی اینان، به دلیل دانشمندی و دانش پروری عالمان این سلسله ، ماوراءالنهر و بخارا کانون دانش و دانشمندان و مرکز نشر علوم رایج آن روزگار بود و از این رو در دو سده 6 و 7 ق / 12 و 13 م ، عالمان و فقیهان و ادیبانی بس نام آور در این سامان پرورده شدند.

بر جا ماندن آل برهان بر مسند سیاسی

آل برهان با همه رنج‏هایی که در کشاکش قدرتهای قراختاییان و خوارزم‏شاهیان تحمل کردند، همچنان بر مسند قدرت سیاسی و فرمانروایی بخارا و رهبری دینی ماوراءالنهر ماندند. آنان در آغاز به وسیله خوارزم‏شاهیان به قدرت رسیدند و سپس سلطه قراخانان و قراختاییان را پذیرا شدند و بدین لحاظ خشم سلاطین خوارزم‏شاهی را به زیان خود برانگیختند. اما سرانجام در 638 ق/ 1240 م قیامی مردمی با رهبری شخصی به نام محمود تارابی آهنگر و غربال ساز (یا سپر ساز) در برابر سلطه قراختاییان روی داد که منجر به سقوط قدرت ایشان گردید. به دنبال سقوط قراختاییان، فرمانروایی سیاسی و صدارت آل برهان نیز ، که وابسته به آنان بود، سقوط کرد و بدین جهت با استقرار قدرت جدید تارابی، فقیه حنفی محمد بن احمد محبوبی به جای فقیهان حنفی برهانی پیشوای دینی ماوراءالنهر شد و پی از آن سلسله فقیهان محبوبی ریاست و رهبری مردم را عهده‏دار شدند.



تعداد بازدید ها: 11165


ارسال توضیح جدید
الزامی
big grin confused جالب cry eek evil فریاد اخم خبر lol عصبانی mr green خنثی سوال razz redface rolleyes غمگین smile surprised twisted چشمک arrow



از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..