رتینوپاتی دیابتی عارضه ای ناشی از
دیابت است که بدلیل تغییرات ایجاد شده در
رگ های خونی رخ می دهد.
پرده شبکیه لایه عصبی در پشت
چشم است که
نور را درک میکند و تصاویر را به
مغز میفرستد. وقتی
عروق خونی در شبکیه آسیب میبینند ممکن است باعث نشت مایع یا
خون شده یا منجر به رشد شاخههای عروقی شکننده و کلاف مانند شده و باعث تخریب شبکیه شود در نتیجه تصویری که شبکیه به مغز میفرستد تار شده یا کج و معوج میشود.
رتینوپاتی دیابتی یکی از علل اصلی کاهش دید است و کسانیکه دیابت درمان نشده دارند 25 برابر شانس بیشتری برای کوری نسبت به افراد عادی دارند.
هرچه طول بیماری دیابت بیشتر باشد احتمال رتینوپاتی دیابتی بیشتر میشود. در نزدیک به 80% کسانیکه لااقل 15 سال دیابت دارند مقداری صدمه به عروق شبکیه دیده میشود. در مبتلایان به دیابت نوع یک (نوع جوانان ) احتمال ابتلا به رتینوپاتی دیابتی در سنین پایین تر بیشتر است. امروزه با بهبود وسائل تشخیصی و درمانی، فقط درصد کوچکی از بیماران مبتلا به دیابت مشکلات جدی ناشی از کاهش دید خواهند داشت، مشروط به اینکه به موقع به چشم پزشک مراجعه نمایند.
درصورتیکه شما به بیماری دیابت مبتلا هستید بدن شما نمیتواند بدرستی از
قند استفاده و آنرا ذخیره کند. دیابت باعث افزایش قند خون، عطش بیش از حد و تکرر
ادرار و همچنین تغییراتی در رگهای خونی بدن (
سرخرگها و
سیاهرگها) میشود. دیابت میتواند به اشکال مختلف روی دید تاثیر بگذارد. باعث ایجاد
آب مروارید ،
آب سیاه و مهمتر از همه صدمه به رگهای خونی داخل چشم میشود.
انواع رتینوپاتی
رتینوپاتی زمینه ای مرحله اول رتینوپاتی دیابتی است. در این مرحله عروق کوچک در پرده شبکیه صدمه دیده و مایع یا خون از آنها نشت میکند . مایع نشت کرده باعث تورم پرده شبکیه شده و یا
رسوباتی بنام
اگزودا را ایجاد مینماید.
با اینکه این مرحله معمولاً روی دید تاثیری نمیگذارد اما ممکن است بعداً به مراحل شدیدتری که منجر به کاهش دید میشود تبدیل شود. از این رو رتینوپاتی زمینه ای به عنوان یک علامت هشداردهنده محسوب میشود.
گاهی مایعی که نشت کرده است در مرکز دید جمع میشود. مرکز دید مسئول دیدن جزئیات ریز اشیا میباشد (مثلاً حروف یا اعداد). این مسئله بنام
تورم مرکز دید خوانده میشود و ممکن است سبب شود خواندن یا انجام کارهای نزدیک مشکلتر شود.
رتینوپاتی پرولیفراتیو (تکثیری) حالتی است که رگهای خونی جدید و غیرطبیعی بروی سطح شبکیه رشد میکنند. این پدیده "
نئوواسکولاریزاسیون - Neovascularization" خوانده می شود. این عروق جدید دیواره ضعیفتری داشته و شکننده هستند و ممکن است منجر به
خونریزی شوند. زجاجیه ماده شفاف و
ژله مانندی است که مرکز چشم را پر میکند. خون نشت کرده باعث کدر شدن زجاجیه شده و بصورت نسبی عبور نور را از
مردمک به پرده شبکیه را مانع میشود در نتیجه تصویر تار و درهم میشود . این رگهای خونی غیرطبیعی ممکن است تبدیل به بافت سفتی شده که شبکیه را از پشت چشم جدا کنند و باعث جدا شدگی پرده شبکیه شوند که در صورت عدم درمان میتواند منجر به کاهش شدید دید و کوری شود.
رگهای خونی غیرطبیعی همچنین ممکن است اطراف مردمک ، روی
عنبیه (قسمت رنگی چشم) رشد کرده و با افزایش فشار داخل چشم باعث ایجاد آب سیاه شود.
رتینوپاتی دیابتی تکثیری
پرولیفراتیو شدیدترین نوع بیماری شبکیه ناشی از دیابت میباشد. حدود 20% افراد دیابتی به آن مبتلا میشوند و میتواند باعث کاهش شدید دید و کوری شود.
علائم
معمولاً در مرحله رتینوپاتی زمینه ای علامتی وجود ندارد. اگرچه ممکن است در صورت ایجاد تورم مرکز دید تاری دید بصورت تدریجی ایجاد شود. شما ممکن است هرگز به تغییر میزان دید خود پی نبرید. معاینه چشم پزشکی تنها راهیست که به کمک آن میتوان تغییرات داخل چشم شما را پیدا کرد.
وقتیکه خونریزی ایجاد میشود دید شما تار شده، لکههایی در آن پیدا میشود و حتی ممکن است بکلی دید شما از بین برود. رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو اگرچه بدون درد است اما شکل شدیدی از بیماری است و نیازمند توجه پزشکی فوری است. حاملگی و افزایش فشار خون ممکن است رتینوپاتی دیابتی را تشدید کنند.
تشخیص
بهترین راه برای تشخیص رتینوپاتی دیابتی معاینه چشمی در فواصل منظم میباشد که توسط
چشم پزشک بایستی انجام شود. رتینوپاتی بسیار شدید ممکن است کاملاً بدون علامت باشد. بیماری را میتوان با درمان بهبود بخشید. برای تشخیص رتینوپاتی دیابتی چشم پزشک با استفاده از دستگاهی بنام
افتالموسکوپ بداخل چشم شما نگاه میکند. چشم پزشکی ممکن است قبل از معاینه با استفاده از قطره چشمی مردمک را باز کند.
چنانچه چشم پزشک رتینوپاتی دیابتی را تشخیص دهد ممکن است نیاز به عکس رنگی ته چشم یا آزمایش خاصی بنام "
آنژیوگرافی با
فلوئورسئین" باشد تا مشخص شود که شما احتیاج به درمان دارید یا نه؟ در آنژیوگرافی با فلوئورسئین یک ماده رنگی به داخل رگ شما تزریق میشود و عکسهای مخصوصی از چشم شما گرفته میشود.
درمان
برای درمان چشم پزشک مسائل زیر را در نظر میگیرد:
- سن شما
- تاریخچه پزشکی شما
- چگونگی نحوه زندگی شما
- چه مقدار شبکیه صدمه دیده است ؟
در بسیاری موارد احتیاجی به درمان نیست اما بیمار باید بطور مرتب تحت معاینات چشمی قرار گیرد. در دیگر موارد، درمان برای متوقف کردن صدمات ناشی از رتینوپاتی دیابتی و در صورت امکان بهبود دید انجام میشود.
جراحی لیزر: این روش اغلب در درمان رتینو پاتی دیابتی موثر است. یک اشعه قوی از نور
لیزر بر بروی قسمت صدمه دیده شبکیه متمرکز میشود. تابش اشعه لیزر رگهای نشت کننده را میبندد و بدینوسیله تورم مرکز دید کم میشود. این نوع درمان
فوتوکوآگولاسیون - Photocoagulation نامیده می شود.
در موارد رشد رگهای خونی غیرطبیعی (
نئوواسکولاریزاسیون) تابش اشعه لیزر در تمامی قسمت های کناری پرده شبکیه استفاده میشود. اثرات ناشی از لیزر باعث کاهش رشد رگهای خونی غیرطبیعی شده همچنین شبکیه را به پشت چشم میچسباند و مانع جدا شدگی شبکیه میشود.
جراحی لیزر ممکن است در مطب چشم پزشک و یا در یک کلینیک بصورت سرپایی انجام شود. چنانچه رتینو پاتی دیابتی در مراحل اولیه تشخیص داده شود جراحی لیزر میتواند سیر کاهش دید را کُند کند. حتی در مراحل پیشرفته بیماری (رتینوپاتی پرولیفراتیو) نیز، جراحی لیزر شانس کاهش شدید دید را کم میکند.
کرایوتراپی(سرد کردن): اگر زجاجیه بدلیل وجود خون کدر باشد جراحی لیزر را تا زمانیکه خون جذب شود نمیتوان انجام داد. در بعضی موارد خونریزی زجاجیه، کرایوتراپی یا یخ زدن شبکیه ممکن است در کوچک شدن رگهای خونی غیرطبیعی کمک کننده باشد.
ویترکتیومی (برداشتن زجاجیه): در رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو پیشرفته ممکن است چشم پزشک برداشتن زجاجیه را توصیه کند. این جراحی
میکروسکوپی در اطاق عمل انجام میشود. ویترکتیومی زجاجیه پر شده از خون را بر می دارد و به جای آن ماده شفافی را جایگزین میکند. در حدود 70% بیماران بعد از برداشتن زجاجیه بهبودی دید دارند . گاهی اوقات قبل از انجام عمل برداشتن زجاجیه چشم پزشک ممکن است برای چند ماه یا یکسال صبر کند تا شاید خونریزی خود بخود جذب شود.
ترمیم شبکیه: در صورتیکه بافت تخریب شده منجر به جداشدگی شبکیه از پشت چشم شود کاهش شدید دید یا کوری را باعث میشود مگر اینکه جراحی برای چسباندن شبکیه بموقع و با موفقیت انجام شود.
نقش بیمار در درمان
مراقبت موفقیت آمیز رتینوپاتی دیابتی فقط به درمان اولیه توسط چشم پزشک شما بستگی ندارد. طرز برخورد و توجه شما به درمان
داروئی و رعایت رژیم دیابتی ضروری است. شما بایستی میزان مناسب قند خون خود را حفظ کنید. از سیگار کشیدن خودداری کنید و به
فشار خون خود نیز توجه داشته باشید. فعالیتهای فیزیکی معمولاً برای بیماران مبتلا به رتینوپاتی دیابتی مسئله ای نیست . گاهی در بیماران مبتلا به نوع فعال رتینوپاتی پرولیفراتیو محدود کردن فعالیتهای فیزیکی توصیه میشود.
کاهش دید به میزان زیادی قابل پیشگیری است
رتینوپاتی دیابتی ممکن است بدون هیچ گونه علامتی وجود داشته باشد.
تشخیص اولیه رتینوپاتی دیابتی بهترین روش برای جلوگیری از کاهش دید است.
بیماران مبتلا به دیابت بایستی حداقل سالی یکبار توسط چشم پزشک معاینه شوند. وقتیکه رتینوپاتی دیابتی ایجاد شد معاینات بیشتر چشم پزشکی با فواصل کمتر ضروری است.
با کنترل دقیق چشم پزشک میتوانید درمان را قبل از صدمه دید شروع کنید. جراحی و یا لیزر برای درمان رتینوپاتی دیابتی بسیار موثر است.
